แคลร์ เพ็ตทิตต์ทบทวนมรดกของริชาร์ด ฟรานซิส เบอร์ตันพหูสูตแห่งวิกตอเรียอีกครั้ง
Richard Francis Burton (1821–90) กระหายและเข้าใจความรู้ฝากถอนไม่มีขั้นต่ำในหลายสาขา ตั้งแต่ภูมิศาสตร์จนถึงเพศศาสตร์ ที่มรดกที่แท้จริงของเขาในด้านวิทยาศาสตร์นั้นเต็มไปด้วยโคลน พหูสูตที่ฉูดฉาดเป็นนักสำรวจที่มีชื่อเสียง ผู้บุกเบิกชาติพันธุ์วรรณนา และนักภาษาศาสตร์ที่เชี่ยวชาญในกว่า 25 ภาษา (ตั้งแต่ภาษาอาหรับไปจนถึงภาษาสวาฮิลี) และภาษาถิ่นอีกจำนวนหนึ่ง เขาเขียนหรือแปลมากกว่า 40 เล่ม รวมถึง The Lake Regions of Central Africa ซึ่งตีพิมพ์เมื่อ 155 ปีที่แล้ว และ The Arabian Nights ฉบับภาษาอังกฤษครั้งแรก (1885) เขายังเป็นมือสมัครเล่นที่กระตือรือร้นในด้านพฤกษศาสตร์ ธรณีวิทยา และสัตววิทยา แม้กระทั่งทำการทดลองเกี่ยวกับการสื่อสารของลิงขณะอาศัยอยู่ในเมือง Sindh (ปัจจุบันคือปากีสถาน) โดยรวมแล้ว สหสาขาวิชาชีพที่กระฉับกระเฉงนี้ทั้งสองมีส่วนอย่างมากต่อความรู้เกี่ยวกับวัฒนธรรมและทวีปอื่น ๆ และบางครั้งก็อ่านผิดไปในทางของเขาและต้นทุนของพวกเขา
ความสนใจที่ซับซ้อนเหล่านี้เป็นผลจากจิตใจที่ปั่นป่วน ลูกชายคนโตของตระกูลทหาร เบอร์ตันมีนิสัยรูปร่างคล้ายโปรตีนบนถนน ขณะที่พ่อแม่ของเขาย้ายครอบครัวที่อายุน้อยของพวกเขาไปทั่วฝรั่งเศสและอิตาลีอย่างกระสับกระส่าย เขาเริ่มเรียนภาษาละตินเมื่ออายุ 3 ขวบและกรีกเมื่ออายุ 4 ขวบ และเรียนรู้ภาษาฝรั่งเศส อิตาลี และภาษาท้องถิ่นได้อย่างรวดเร็ว ที่มหาวิทยาลัยอ็อกซ์ฟอร์ด สหราชอาณาจักร เขาดูถูกวิธีการสอน เขาได้ฝึกฝนความเชี่ยวชาญด้านภาษา แต่ถูกไล่ออกจากโรงเรียนเนื่องจากเข้าร่วมวิบาก ในไม่ช้าเขาก็ถูกผลักดันให้เป็นทหารราบบอมเบย์และซึมซับภาษาและวัฒนธรรมอินเดีย ความรุนแรงและน่าดึงดูดใจเมื่อถึงคราว เขาถูกมองว่าเป็นทั้งผู้มีพรสวรรค์อย่างมหัศจรรย์และผู้ต้องสงสัยในศีลธรรมจากคนรุ่นเดียวกันของเขา ในฐานะ ‘คนอื่น’ เช่นเดียวกับที่ตัวเขาเองถูกผู้อื่นครอบงำ
Richard Francis Burton ผู้บุกเบิกชาติพันธุ์วิทยาและนักสำรวจ
ถ่ายภาพเมื่อราวปี 1860 เครดิต: Hulton-Deutsch Collection/Corbis
เมื่อถึงปี พ.ศ. 2396 เบอร์ตันได้หันไปสำรวจ ยังคงถูกรุมเร้าด้วยความขัดแย้งภายใน เขายังสามารถดึงดูดความขัดแย้งกับผู้อื่นได้ การเดินทางครั้งใหญ่ของเขาในปี ค.ศ. 1856–1959 ไปยังแอฟริกาตะวันออกกับ John Hanning Speke ซึ่งได้รับแรงบันดาลใจจาก Royal Geographical Society ในลอนดอนนั้นเป็นประเด็น มันทำให้เกิด “ผลงานที่น่าเกรงขามในการผลิตความรู้ของจักรพรรดิ” ตามที่นักประวัติศาสตร์ Adrian Wisnicki แม้ว่าชายทั้งสองจะพิการอย่างร้ายแรงจากโรคภัยไข้เจ็บ แต่เบอร์ตันก็กลายเป็นชาวยุโรปคนแรกที่ได้เห็นทะเลสาบแทนกันยิกา เขาเก็บบันทึกทางภูมิศาสตร์และวัฒนธรรมและบันทึกอุตุนิยมวิทยาที่หนาแน่น และรวบรวมตัวอย่างสำหรับสิ่งที่ปัจจุบันคือ Royal Botanic Gardens, Kew และ Royal School of Mines ในลอนดอน แต่การสำรวจนำไปสู่การแข่งขันที่รุนแรงระหว่างทั้งสองเรื่องแหล่งที่มาของแม่น้ำไนล์ โดย Speke อ้างว่าเป็นทะเลสาบที่เขาขนานนามว่าทะเลสาบวิกตอเรีย และเบอร์ตันรู้สึกว่าหลักฐานไม่สามารถรวมเข้าด้วยกันได้ นานหลังจากที่พวกเขากลับมา ในปีพ.ศ. 2407 สมาคมอังกฤษเพื่อความก้าวหน้าของวิทยาศาสตร์ได้เรียกร้องให้มีการอภิปรายในลอนดอน แต่สปีเกเสียชีวิตจากบาดแผลกระสุนปืนโดยไม่ทราบสาเหตุเมื่อวันก่อน “คนใจบุญบอกว่าเขายิงตัวเอง คนใจบุญบอกว่าฉันยิงเขา” เบอร์ตันเขียนถึงเพื่อน
ธรรมชาติพิเศษ: สหวิทยาการ
เบอร์ตันตกใจมาก แต่ตีพิมพ์ The Nile Basin ในปีนั้น โดยย้ำจุดยืนของเขาในการโต้เถียงเรื่องแม่น้ำไนล์เป็นครั้งแรกที่มีรายละเอียดใน The Lake Regions of Central Africa เบอร์ตันรู้สึกว่าบัญชีของ Speke, Journal of the Discovery of the Source of the Nile (1863) ของ Speke ได้ทำให้แอฟริกาแต่งแต้มสีสันด้วยวาทศิลป์ตามหลักวิทยาศาสตร์อย่างดอกไม้ โดยอ้างว่ากระท่อมสกปรกจำนวนมาก (ตามคำพูดของ Burton) เป็นหมู่บ้านที่สร้างขึ้นบน หลักการที่หรูหราที่สุด เบอร์ตันยืนกรานที่จะใช้ชื่อพื้นเมืองและเรียนรู้ภาษาท้องถิ่นเพื่อที่เขาจะได้สื่อสารโดยตรงกับผู้คนที่เขาพบ และการสืบสวนของเขาจะพิสูจน์ได้ว่ามีค่าต่อนักสำรวจในอนาคต “ผมรับหน้าที่เกี่ยวกับประวัติศาสตร์และชาติพันธุ์วิทยา ภาษา และลักษณะเฉพาะของผู้คน” เขากล่าว พร้อมกล่าวเสริมอย่างดูถูกที่ Speke “ต้องพบกับงานที่ยากลำบากในการวาดภาพภูมิประเทศที่แน่นอน” ภูมิศาสตร์ Burton ก่อตั้งขึ้นเป็นสังคมศาสตร์และวิทยาศาสตร์กายภาพ นักสำรวจ Henry Morton Stanley จะพิสูจน์ในปี 1875 ว่า Speke ระบุแหล่งที่มาของแม่น้ำไนล์ได้อย่างถูกต้อง แต่เขาใช้บันทึกของ Burton เพื่อไปที่นั่น ดังที่เบอร์ตันวางไว้ในแซนซิบาร์ เมือง เกาะ และชายฝั่ง (1872) การเดินทางในอนาคต “ต้องเหยียบย่างเท่านั้น” ฝากถอนไม่มีขั้นต่ำ
